Fonolojik farkındalık, dilin temel bileşenlerinden biri olan seslerin farkına varma ve ayırt etme yeteneğini ifade eder. Bu, özellikle okuma ve yazma becerilerini geliştirmek için önemlidir. Fonolojik farkındalık, dilin ses yapılarını tanıma, ayırt etme, manipüle etme ve bu seslerin kelimeler içinde nasıl yer aldığını anlama yeteneğini içerir.
Fonolojik farkındalık becerileri şunları içerebilir:
1. Seslerin Ayırt Edilmesi: Çocuğun farklı kelimelerdeki sesleri ayırt etmesi, hangi kelimelerin aynı veya farklı seslere sahip olduğunu belirlemesi.
2. Seslerin Başlangıç, Orta ve Son Halden Ayırt Edilmesi: Kelimelerin hangi seslerle başladığını, hangi seslerin kelimenin ortasında yer aldığını ve hangi seslerin kelimenin sonunda bulunduğunu ayırt etme yeteneği.
3. Seslerin Birleştirilmesi: Farklı seslerin birleştirilerek kelime oluşturulması veya kelimenin seslerine ayrılması.
4. Seslerin Manipülasyonu: Seslerin yerlerinin değiştirilmesi, çıkarılması veya eklenmesi ile yeni kelimeler oluşturma.
5. Ses Benzerlikleri ve Farklılıkları: Benzer seslere sahip kelimelerin ve harf kombinasyonlarının ayırt edilmesi.
Fonolojik farkındalık becerileri, okuma ve yazma öğrenme sürecinin temelini oluşturur. Bu becerileri geliştirmek, çocukların yazılı dil becerilerini daha etkili bir şekilde öğrenmelerine yardımcı olabilir. Okuma güçlüğü yaşayan bireylerde fonolojik farkındalık eksikliği sıkça gözlemlenir. Bu nedenle, eğitimciler ve dil terapistleri genellikle fonolojik farkındalık aktivitelerini öğretim programlarına dahil ederler.