Narsistik kişilik bozukluğu (NKB), kişiliğin bir türü olan ve kişilerarası ilişkilerde belirgin bir şekilde kendini gösteren bir bozukluktur. Kişilik bozuklukları, kişinin düşünce, algı ve davranış biçimlerinde kalıcı ve esnek bozukluklar olarak tanımlanır. Narsistik kişilik bozukluğu, genellikle kişinin kendine olan aşırı hayranlığı, başkalarına karşı azami bir empati eksikliği ve sürekli olarak onay ve takdir arayışı ile karakterizedir.
Narsistik Kişilik Bozukluğu Nedir?
Narsistik kişilik bozukluğu, kişinin kendisini aşırı derecede önemli hissetmesi, başkalarına kıyasla kendini üstün görmesi ve başkalarının da bu düşünceyi onaylamasını beklemesi ile tanımlanır. Bu kişiler genellikle başarılarını ve yeteneklerini abartırlar, diğerlerinin kendilerini anlamadığını düşünebilirler ve başkalarının duygularına karşı duyarsız olabilirler.
Narsistik Kişilik Bozukluğunun Belirtileri
Narsistik kişilik bozukluğu genellikle aşağıdaki belirtilerle karakterizedir:
1. Büyüklenme Eğilimi:
– Kişi, başarılarını, yeteneklerini ve önemini abartma eğilimindedir. Kendi kendini sürekli olarak yüceltir.
2. Başarı ve Güç Arayışı:
– Başarı, güç, akıllılık ve ideal güzellik gibi konularda sürekli olarak başkalarından takdir ve onay beklerler.
3. Empati Eksikliği:
– Başkalarının duygularını ve ihtiyaçlarını anlamada zorluk çekerler. Diğerlerinin duygusal deneyimlerine karşı duyarsız olabilirler.
4. Kendisini Özel ve Eşsiz Görme:
– Kişi kendisini özel ve eşsiz olarak görür ve sadece benzer “üst” kişilerin anlayabileceğini düşünür.
5. İlişkilerde Sömürücü Davranışlar:
– Kişisel çıkarları doğrultusunda başkalarını kullanabilir veya manipüle edebilirler.
6. Kendilerine Yönelik Aşırı Duyarlılık:
– Eleştirilere karşı aşırı duyarlıdırlar ve bu eleştiriler karşısında öfke, küçümseme veya düşmanlık gösterebilirler.
7. Takdir Arayışı:
– Sürekli olarak başkalarından onay ve takdir beklerler ve bu eksiklikte duygusal olarak rahatsızlık duyabilirler.
Narsistik Kişilik Bozukluğunun Nedenleri
Narsistik kişilik bozukluğunun nedenleri tam olarak bilinmemektedir, ancak genetik, biyolojik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu etkili olabilir:
– Genetik Faktörler:
– Ailede narsistik kişilik bozukluğu öyküsü olan bireylerde, bu bozukluğun gelişme olasılığı daha yüksek olabilir.
– Biyolojik Faktörler:
– Beyin kimyasallarındaki dengesizlikler veya beyin yapılarını etkileyen faktörler narsistik eğilimleri tetikleyebilir.
– Çevresel Faktörler:
– Aile içi dinamikler, ebeveyn tutumları ve çocukluk deneyimleri, narsistik kişilik özelliklerinin gelişiminde rol oynayabilir. Örneğin, aşırı koruyucu veya eleştirel ebeveynler, aşırı övgü veya reddedilme gibi deneyimler etkili olabilir.
Tanı ve Değerlendirme
Narsistik kişilik bozukluğunun tanısı genellikle bir psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından yapılan kapsamlı bir değerlendirme ile konulur. Tanı, aşağıdaki adımları içerebilir:
1. Klinik Görüşme:
– Kişinin düşünce, duygu ve davranışlarının değerlendirilmesi yapılır. Narsistik kişilik özelliklerinin varlığına yönelik sorular sorulur.
2. Psikolojik Testler:
– Kişilik envanterleri ve diğer psikolojik testler, narsistik eğilimlerin ölçülmesine yardımcı olabilir. Örneğin, Narsistik Kişilik Envanteri (NPI) gibi araçlar kullanılır.
3. Gözlemler:
– Bireyin sosyal ve profesyonel ilişkilerindeki davranışları gözlemlenerek narsistik eğilimler değerlendirilir.
Tedavi Yöntemleri
Narsistik kişilik bozukluğunun tedavisi genellikle psikoterapiye dayanır. Bu bozukluğun tedavisinde kullanılan yaklaşımlar şunlardır:
1. Psikoterapi:
– Bilişsel-Davranışçı Terapi (BDT): Kişinin kendine ilişkin gerçekçi bir bakış açısı geliştirmesine yardımcı olabilir.
– Psikanaliz: Kişinin narsistik eğilimlerinin kökenlerini keşfetmek ve bu eğilimlerle başa çıkma yollarını bulmak için kullanılır.
– İlişkisel Terapi: Kişinin başkalarıyla olan ilişkilerini anlamasına ve iyileştirmesine yardımcı olabilir.
2. İlaç Tedavisi:
– Narsistik kişilik bozukluğunun kendisi için spesifik ilaç tedavisi yoktur, ancak eşlik eden depresyon veya anksiyete gibi durumlar için ilaç tedavisi önerilebilir.
3. Destekleyici Terapiler:
– Kişinin duygusal ve sosyal destek alması, tedavi sürecinde yardımcı olabilir.
Sonuç
Narsistik kişilik bozukluğu, kişinin kendini aşırı derecede önemli ve üstün görmesiyle karakterize edilen bir kişilik bozukluğudur. Belirtileri, empati eksikliği, başkalarını sömürme eğilimleri ve sürekli takdir arayışını içerir. Tanı ve tedavi süreci genellikle psikoterapi ve destekleyici yaklaşımları içerir. Narsistik kişilik bozukluğunun etkili bir şekilde yönetilmesi, kişinin yaşam kalitesini artırabilir ve ilişkilerinde daha uyumlu bir denge sağlamasına yardımcı olabilir.