İlişkilendirme veya atfetme, bireylerin olayların, davranışların veya durumların nedenlerini açıklamak için neden-sonuç ilişkileri kurma sürecidir. Psikolojide atfetme teorisi, insanların çevrelerinde gördükleri davranışların nedenlerini nasıl yorumladıklarını ve bu yorumların kişilerarası ilişkiler ve sosyal algı üzerindeki etkilerini incelemektedir.
Atfetme, özellikle sosyal psikolojide önemli bir kavramdır ve çeşitli biçimlerde olabilir:
1. İçsel (İçselcilik) ve Dışsal (Dışsalcılık) Atfetmeler: İçsel atfetme, bir bireyin davranışlarını onun kişisel özelliklerine, tutumlarına veya karakterine bağlamaktır. Örneğin, bir kişinin bir sınavda başarılı olmasını onun zekası veya çalışkanlığına atfetmek. Dışsal atfetme ise, davranışları çevresel faktörler veya durumsal koşullara bağlamaktır, örneğin, sınav başarısızlığını zor sorular veya kötü öğretim yöntemleri ile açıklamak.
2. Kontrol Edilebilir ve Kontrol Edilemez Atfetmeler: Bu tür atfetmeler, bireyin bir durum üzerinde ne kadar kontrolü olduğu ile ilgilidir. Kontrol edilebilir atfetmeler, bireyin kendi eylemleriyle bir sonucu etkileyebileceğine inanmasını içerirken, kontrol edilemez atfetmeler, sonucun bireyin kontrolü dışındaki faktörlere bağlı olduğunu varsayar.
3. Stabil ve Değişken Atfetmeler: Stabil atfetmeler, durumların ve sonuçların zaman içinde sabit kaldığını varsayar (örneğin, „Ben her zaman matematikte kötüyümdür“). Değişken atfetmeler ise, durumların ve sonuçların değişebileceğini kabul eder (örneğin, „Bu sefer matematik sınavında kötü yaptım ama gelecek sefer daha iyi yapabilirim“).
Atfetme süreçleri, kişisel algıları, önyargıları, ilişkileri ve sosyal etkileşimleri etkileyebilir. Yanlış atfetmeler, yanlış anlamalara ve sosyal çatışmalara yol açabilirken, doğru ve dengeli atfetmeler, kişilerarası ilişkilerin ve sosyal anlayışın gelişimine katkıda bulunabilir. Psikolojik danışmanlık ve terapi, bireylerin atfetme biçimlerini anlamalarına ve daha sağlıklı düşünce kalıpları geliştirmelerine yardımcı olabilir.