Davranışsal alışkanlıklar, sürekli tekrarlama ile sürdürülen, bazen bilinçsiz ve sosyal olarak tolere edilen, sinirli davranış alışkanlıkları veya tikler.
Alışkanlık, belirli bir durum, uyarıcı veya düşünceyle tetiklenen ve zamanla otomatik hale gelen davranışsal veya zihinsel bir modeldir. Alışkanlıklar, tekrarlanan uygulamalar ve deneyimler sonucunda oluşur ve beyinde öğrenme ve bellek ile ilgili yapıların etkileşimiyle şekillenir.
Alışkanlıklar, günlük yaşamda enerji ve zihinsel çaba tasarrufu sağlar, çünkü otomatikleşen davranışlar ve düşünceler daha az bilinçli kontrol ve dikkat gerektirir. Alışkanlıklar, kötü veya zararlı olabilecek (ör. sigara içme, sağlıksız beslenme) ya da sağlıklı ve yararlı olabilecek (ör. düzenli egzersiz, diş fırçalama) davranışlar içerebilir.
Beyinde, alışkanlık oluşumu ve kontrolü başlıca bazal gangliyonlar adı verilen yapılarla ilişkilidir. Bu yapılar, özellikle striatum ve dopamin sistemi ile ilişkili olarak, ödül ve güçlendirme mekanizmalarıyla alışkanlık oluşumunda önemli bir rol oynar. Bu mekanizmalar, alışkanlıkların pekiştirilmesine ve otomatik hale gelmesine yol açar.
Alışkanlıkları değiştirmek veya yeni alışkanlıklar kazanmak, zorlu bir süreç olabilir. Bu süreçte başarı, alışkanlığın farkında olmak, niyet ve motivasyonu sürdürmek, olumlu ve uygun hedefler belirlemek ve başarıya ulaşmak için adım adım ilerlemekle ilişkilidir. Bu süreç, bireysel çaba ve zamanla, bazen profesyonel yardım (ör. psikolog, yaşam koçu) alarak gerçekleştirilebilir.