Çekinme, şartlandırma süreciyle ilişkili bir tepkidir. Şartlandırılmış çekinme, belirli bir uyarıcı ile olumsuz bir deneyimin ilişkilendirilmesi sonucu ortaya çıkar. Bu deneyim sonrasında kişi, benzer uyarıcılarla karşılaştığında çekinme tepkisi gösterebilir.
Örneğin, bir kişi köpeklerle kötü bir deneyim yaşamışsa (örneğin, ısırılmış veya korkutulmuşsa), köpeklerle karşılaştığında çekinme hissi ve kaçınma tepkisi gösterebilir. Bu durumda, köpeklerle ilişkilendirilen uyarıcı, çekinme tepkisini tetikleyen bir şartlanma faktörü olmuştur.
Şartlandırılmış çekinme, Pavlov’un köpek deneyinde gösterdiği klasik şartlanma prensiplerine dayanır. Olumsuz bir deneyimle birlikte belirli bir uyarıcı arasında güçlü bir bağlantı kurulduğunda, kişi bu uyarıcıyı gördüğünde veya deneyimlediğinde otomatik olarak çekinme tepkisi gösterir.
Şartlandırılmış çekinme, zamanla değiştirilebilir ve tedavi edilebilir. Sistematik duyarsızlaştırma veya bilişsel davranışçı terapi gibi terapi teknikleri, şartlandırılmış çekinmeyi azaltmaya veya ortadan kaldırmaya yardımcı olabilir. Bu teknikler, kişinin çekinme tepkisini tetikleyen uyarıcıya maruz kalmasını ve bu tepkileri değiştirmesini sağlayan adımları içerir.
Şartlandırılmış çekinme, sadece belirli bir uyarıcıyla sınırlı olmayabilir. Örneğin, bir kişi bir trafik kazası sonrasında araba kullanmaktan çekinme hissi yaşayabilir ve bu çekinme diğer benzer etkinliklere de genişleyebilir. Bu durum, şartlandırılmış çekinmenin genelleşme özelliğini gösterir.
Çekinme tepkisi, kişinin korunma ve güvenlik arayışının bir parçasıdır. Ancak, eğer çekinme tepkisi günlük yaşamı olumsuz etkiliyorsa veya kişinin normal işlevselliğini engelliyorsa, profesyonel yardım almak önemlidir. Psikoterapi, danışmanlık veya davranışsal terapiler, şartlandırılmış çekinmeyle başa çıkmak için etkili yöntemler olabilir.