Kısa dönem hafıza, bilginin kısa bir süre için saklandığı ve işlendiği bir hafıza türüdür. Kısa dönem hafıza, genellikle birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar olan bir süre boyunca bilgiyi tutar ve günlük yaşamda önemli bir rol oynar. Bilgiyi anlamak, işlemek ve kısa süreli olarak hatırlamak için kullanılan bu sistem, beynin temel bilişsel işlevlerinden biridir.
Kısa dönem hafıza nedir?
Kısa dönem hafıza, bilgilerin kısa süreliğine saklandığı ve işlendiği bir hafıza türüdür. Bu hafıza, bilginin hızlı bir şekilde erişilmesini ve kullanılmasını sağlar, ancak bu bilgi yalnızca kısa bir süre için saklanır. Kısa dönem hafıza, aynı zamanda „çalışan hafıza“ olarak da bilinir, çünkü bilgi üzerinde aktif olarak işlem yapılmasını sağlar.
Kısa dönem hafıza özellikleri:
1. Kapasite: Kısa dönem hafıza sınırlı bir kapasiteye sahiptir. Genellikle 7±2 öğeyi (yaklaşık 5-9 bilgi birimi) tutabileceği belirtilir. Bu sayı, insanların genellikle kısa süreli hafızada kaç bilgi birimini hatırlayabileceğini gösterir.
2. Süre: Bilgiler kısa dönem hafızada genellikle birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar saklanır. Bilgi, bu süre zarfında tekrar edilmezse veya işlenmezse unutulma eğilimindedir.
3. İşlem: Kısa dönem hafıza, bilgilerin üzerinde işlem yapma ve düşünme yeteneğini sağlar. Bu, yeni bilgilerin öğrenilmesi ve mevcut bilgilerin kullanılması için gereklidir.
4. Dikkat ve Bilgi Aktarımı: Bilgi, dikkat ve bilinçli bir çaba ile kısa dönem hafızaya alınır. Bilgiyi uzun dönem hafızaya aktarmak için genellikle tekrar edilmesi veya anlamlı bir şekilde işlenmesi gerekir.
Kısa dönem hafıza ve uzun dönem hafıza arasındaki farklar:
1. Kapasite ve Süre: Kısa dönem hafıza sınırlı bir kapasiteye ve kısa bir saklama süresine sahiptir, uzun dönem hafıza ise daha büyük bir kapasiteye ve bilgileri uzun süre saklama yeteneğine sahiptir.
2. İşleme: Kısa dönem hafıza, bilgiyi geçici olarak işler ve saklar, uzun dönem hafıza ise bilgiyi kalıcı olarak saklar ve gerektiğinde hatırlanmasını sağlar.
Kısa dönem hafıza ile ilgili önemli kavramlar:
1. Çalışan Hafıza (Working Memory): Çalışan hafıza, kısa dönem hafıza ile sıkça ilişkilendirilir ve bilgi üzerinde aktif olarak işlem yapılmasını sağlar. Örneğin, matematik problemleri çözerken veya bir telefon numarasını geçici olarak hatırlarken çalışan hafıza kullanılır.
2. Tekrar Etme (Rehearsal): Bilgilerin kısa dönem hafızadan uzun dönem hafızaya aktarılması için tekrar etme stratejisi kullanılır. Bu, bilgiyi sürekli olarak gözden geçirme ve işlemenin bir yoludur.
3. Dikkat: Kısa dönem hafızaya bilgi aktarımı için dikkat önemlidir. Bilginin etkili bir şekilde işlenmesi ve saklanması için kişinin dikkatini toplaması gerekmektedir.
Kısa dönem hafıza bozuklukları:
1. Kısa Dönem Hafıza Kaybı: Kısa dönem hafıza kaybı, bilgiye erişimde zorluk veya bilgilerin hatırlanmasında güçlük yaşanmasına neden olabilir. Bu durum genellikle stres, yorgunluk veya bazı nörolojik hastalıklar nedeniyle ortaya çıkabilir.
2. Amnezi: Amnezi, hafıza kaybı durumunu ifade eder ve bazen kısa dönem hafızayı etkileyebilir. Bu, çeşitli nedenlerle, örneğin travmatik bir olay, beyin hasarı veya hastalık nedeniyle oluşabilir.
Kısa dönem hafıza, günlük yaşamda bilgiyi geçici olarak saklama ve işleme işlevi görür. Bilginin anlamlı bir şekilde işlenmesi ve uzun dönem hafızaya aktarılması için önemlidir.