Kısa süreli bellek (anlık bellek), bilgiyi kısa bir süre boyunca saklama ve işleme yeteneğine sahip bir hafıza türüdür. Bu bellek türü, bilgiye hızlı ve geçici erişim sağlar, günlük yaşantıda önemli rol oynar ve zihinsel süreçlerde kritik bir işlevi vardır.
Kısa Süreli Bellek Nedir?
Kısa süreli bellek, bilgiyi kısa bir süre boyunca (genellikle birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar) tutma ve işleme yeteneği sunar. Bu bellek türü, bilgilerin geçici olarak saklandığı ve zihinsel olarak işlendiği bir sistem olarak düşünülebilir. Genellikle bir görev üzerinde çalışırken ya da bilgiyi geçici olarak hatırlamak gerektiğinde devreye girer.
Kısa Süreli Belleğin Özellikleri
1. Kapasite: Kısa süreli belleğin kapasitesi sınırlıdır. Çalışan hafıza teorisine göre, genellikle 7±2 bilgi birimini (yaklaşık 5-9 bilgi birimi) tutabilir. Bu, insanların kısa süreli belleklerinde aynı anda kaç bilgi birimi bulundurabileceklerini gösterir.
2. Süre: Bilgiler kısa süreli bellekte genellikle birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar saklanır. Eğer bilgi bu süre zarfında tekrar edilmez veya anlamlı bir şekilde işlenmezse, unutulma eğilimi gösterir.
3. İşleme: Kısa süreli bellek, bilgilerin üzerinde aktif olarak işlem yapılmasını sağlar. Bu, bilginin anlamlandırılması, organize edilmesi ve geçici olarak kullanılmasını içerir.
4. Dikkat ve Bilgi Aktarımı: Kısa süreli bellek, dikkatle bilginin kısa süreli olarak işlenmesini sağlar. Bilgiyi uzun dönem hafızaya aktarmak için genellikle tekrar edilmesi veya anlamlı bir bağlamda işlenmesi gerekir.
Kısa Süreli Bellek ve Uzun Süreli Bellek Arasındaki Farklar
– Kapasite ve Süre: Kısa süreli bellek, bilgiyi sınırlı bir kapasiteyle ve kısa bir süre boyunca saklar. Uzun süreli bellek ise daha geniş bir kapasiteye sahip olup bilgileri uzun süreli olarak saklar.
– İşleme: Kısa süreli bellek, bilgiyi geçici olarak işleyip saklar, uzun süreli bellek ise bilgiyi kalıcı olarak saklar ve gerektiğinde hatırlanmasını sağlar.
Kısa Süreli Bellek ile İlgili Önemli Kavramlar
1. Çalışan Bellek (Working Memory): Çalışan bellek, kısa süreli belleğin aktif bir biçimidir ve bilgi üzerinde aktif olarak işlem yapmayı içerir. Örneğin, bir matematik problemini çözerken veya bir telefon numarasını geçici olarak hatırlarken çalışan bellek devrededir.
2. Tekrar Etme (Rehearsal): Bilgilerin kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe aktarılması için tekrar etme kullanılır. Bu, bilgiyi sürekli olarak gözden geçirme ve işlemeyi içerir.
3. Dikkat: Bilgiyi kısa süreli belleğe aktarmak ve işlemek için dikkat önemlidir. Bilginin etkili bir şekilde işlenmesi için kişinin dikkatini toplaması gerekmektedir.
Kısa Süreli Bellek Bozuklukları
1. Kısa Süreli Bellek Kaybı: Kısa süreli bellek kaybı, bilgilere erişimde zorluk veya bilgilerin hatırlanmasında güçlük yaşanabilir. Bu, genellikle stres, yorgunluk veya bazı nörolojik hastalıklar nedeniyle oluşabilir.
2. Amnezi: Amnezi, hafıza kaybını ifade eder ve bazen kısa süreli belleği etkileyebilir. Bu, çeşitli nedenlerle, örneğin travmatik bir olay, beyin hasarı veya hastalık nedeniyle ortaya çıkabilir.
Kısa süreli bellek, günlük yaşamda bilgilere hızlı ve geçici erişim sağlar. Bilgiyi anlamlı bir şekilde işlemek ve uzun süreli belleğe aktarmak için bu bellek türü önemlidir.