Kaçınma kişilik bozukluğu, „kaçınma kişilik bozukluğu“ olarak da bilinen, kişinin sosyal ilişkilerden ve durumlarından kaçınma eğiliminde olduğu bir kişilik bozukluğudur. Bu bozukluk, genellikle düşük özsaygı, aşırı eleştiri korkusu ve sosyal reddedilme korkusu ile karakterizedir. Kendine güvensiz bir kişilik profili, kaçınma kişilik bozukluğunun belirgin özelliklerinden biridir.
Özellikler ve Belirtiler
Kaçınma kişilik bozukluğunun temel özellikleri şunlardır:
1. Sosyal Durumlardan Kaçınma: Bireyler, sosyal durumlara katılmaktan veya diğer insanlarla ilişkiye girmekten kaçınabilirler. Bu durum, sosyal ortamlar hakkında derin bir rahatsızlık ve korku duygusuyla ilişkilidir.
2. Kendine Güvensizlik: Bireyler kendilerini yetersiz ve yetersiz hissederler. Kendine güvensizlik, sosyal durumlarda eleştirilme veya reddedilme korkusunu artırabilir.
3. Aşırı Eleştiri Korkusu: Bireyler, başkaları tarafından eleştirilme veya olumsuz değerlendirilme korkusu taşır. Bu korku, sosyal etkileşimlerde aşırı dikkat ve kendini geri çekme eğilimlerine yol açar.
4. Kişisel Yetersizlik Duyguları: Kişi, kendisini başarısız, beceriksiz veya değersiz hissetme eğilimindedir. Bu duygular, sosyal etkileşimlerde kendini geri çekmelerine ve fırsatları kaçırmalarına neden olabilir.
5. Sosyal Reddedilme Korkusu: Sosyal ilişkilerde reddedilme veya dışlanma korkusu, kişinin sosyal etkileşimlerde bulunmasını zorlaştırabilir. Bu korku, kişinin sosyal ortamlardan kaçınmasına neden olabilir.
6. Sosyal Durumlara Katılmaktan Kaçınma: Bireyler, sosyal durumlar ve toplumsal etkinliklerden genellikle kaçınırlar. Bu durum, sosyal becerilerini geliştirmelerini ve ilişkiler kurmalarını zorlaştırabilir.
7. İlişkilerde Zorluk: Kaçınma kişilik bozukluğu olan bireyler, genellikle yakın ilişkiler kurmakta zorlanırlar. Sosyal etkileşimlerden kaçınma eğilimleri, ilişkilerin yüzeysel ve sınırlı olmasına neden olabilir.
8. Aşırı Çekingenlik: Bireyler, sosyal ortamlarda aşırı derecede çekingen ve utangaç olabilirler. Sosyal etkileşimlerde kendilerini rahatsız ve huzursuz hissedebilirler.
Tanı ve Değerlendirme
Kaçınma kişilik bozukluğunun tanısı genellikle bir psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından yapılır. Tanı süreci şunları içerebilir:
– Klinik Görüşmeler: Bireyin duygusal durumları, sosyal etkileşimleri ve kişilik özellikleri hakkında detaylı görüşmeler yapılır. Bu görüşmeler, kişinin sosyal durumlarla ilgili tutum ve davranışlarını anlamak için önemlidir.
– Psikometrik Testler: Kişilik testleri ve diğer psikometrik araçlar, bireyin kişilik özelliklerini ve sosyal davranışlarını değerlendirmekte yardımcı olabilir.
– Özgeçmiş ve Gözlem: Bireyin yaşam öyküsü, sosyal ilişkileri ve kişisel özellikleri gözlemlenir. Bu gözlemler, bireyin kaçınma davranışlarının ve kendine güvensizliğinin analiz edilmesine yardımcı olabilir.
Tedavi
Kaçınma kişilik bozukluğunun tedavisi genellikle psikoterapi ve bazı durumlarda ilaç tedavisini içerir:
1. Psikoterapi: Bilişsel-davranışçı terapi (BDT), kaçınma kişilik bozukluğuna sahip bireyler için etkili bir tedavi seçeneğidir. BDT, bireylerin kendine güvensizliklerini ve aşırı eleştiri korkularını ele almalarına yardımcı olabilir. Ayrıca, sosyal becerilerin geliştirilmesi ve kendilik algısının iyileştirilmesi için kullanılabilir.
2. İlaç Tedavisi: İlaç tedavisi genellikle doğrudan kişilik bozukluğunu tedavi etmez, ancak eşlik eden anksiyete veya depresyon gibi belirtileri yönetmeye yardımcı olabilir. Antidepresanlar veya anksiyolitikler, belirtileri hafifletebilir.
3. Davranışsal Müdahale: Davranışsal müdahaleler, bireylerin sosyal becerilerini geliştirmelerine ve kendine güvensizliklerini azaltmalarına yardımcı olabilir.
4. Grup Terapisi: Grup terapileri, bireylerin sosyal becerilerini geliştirmelerine ve diğer grup üyelerinden destek almalarına yardımcı olabilir. Bu terapiler, sosyal etkileşimlerde rahatlama ve destek bulma fırsatı sunabilir.
5. Aile Terapisi: Aile terapisi, aile üyeleri arasında iletişimi ve anlayışı artırarak bireyin ilişkisel sorunlarını çözmelerine yardımcı olabilir.
Sonuç
Kaçınma kişilik bozukluğu, bireylerin sosyal etkileşimlerden kaçınmaları, kendine güvensizlik duyguları ve aşırı eleştiri korkuları ile karakterizedir. Uygun tedavi ve destekle, bireyler bu bozukluğun etkilerini yönetebilir ve daha işlevsel bir yaşam sürdürebilirler. Psikoterapi ve bazı durumlarda ilaç tedavisi, tedavi sürecinin önemli bileşenleridir. Tedavi süreci genellikle zorlu olabilir ve bireyin motivasyonu ve işbirliği gerektirir.