Ansiklopedi

Bu, esasen erkek cinsiyet hormonlarının etkisine sahip olan bir grup böbreküstü bezi hormonudur.

Adrenokortikoidler, adrenal korteks tarafından üretilen hormonlardır. Adrenal korteks, adrenal bezlerin dış kısmında yer alan bir yapıdır ve kortizol, aldosteron ve androjenler gibi hormonları üretir.

Kortizol, stres hormonu olarak bilinir ve vücudun bağışıklık sistemini baskılaması ve metabolizmayı düzenlemesi gibi birçok işlevi vardır. Kortizol seviyeleri, stres, enfeksiyon, yaralanma ve diğer faktörlere yanıt olarak yükselir.

Aldosteron, vücuttaki sodyum ve potasyum dengesini düzenleyen bir hormondur. Aldosteron seviyeleri, sodyum ve potasyum seviyelerindeki değişikliklere yanıt olarak ayarlanır.

Androjenler, erkek cinsiyet hormonlarıdır ve kadınlarda da düşük seviyelerde üretilir. Androjenler, cinsiyet karakterlerinin gelişmesi, kemik yoğunluğunun korunması ve kas kütlesinin korunması gibi birçok işlevi vardır.

Adrenokortikoidlerin dengesi, vücudun normal işleyişinde önemli bir rol oynar. Adrenal korteks hastalıkları, kortizol, aldosteron ve androjenlerin dengesizliğine neden olabilir. Örneğin, Addison hastalığı adı verilen bir durumda, adrenal korteks yeterince kortizol ve aldosteron üretmez. Bu, tansiyon düşüklüğü, yorgunluk, kilo kaybı, deri pigmentasyonu değişiklikleri ve diğer belirtilere neden olabilir. Cushing sendromu adı verilen bir başka durumda ise, vücutta kortizol seviyeleri yüksek olur ve yorgunluk, kilo artışı, yüksek tansiyon, ciltte morarma ve diğer belirtiler görülebilir.

Hipofiz lobunun (HVL) bazofilik hücrelerinin kan yoluyla adrenal kortekse ulaşan ve NNR hormonlarının (adrenal korteksin hormonları) üretimini ve salınmasını uyaran polipeptit yapıdaki bir hormondur.

Etki sadece bozulmamış adrenal bezlerle mümkündür. Ateş, travma, cerrahi müdahale gibi tüm stres etkileri ile ACTH üretiminde artış olur. ACTH aşırı üretimi, adrenal korteksin hipertrofisine (boyut artışı) yol açar.

Adrenokortikotropik hormon (ACTH), hipofizin ön lobundan salgılanan ve böbreküstü bezlerini (adrenal bezler) uyararak kortizol adlı hormonun üretilmesini sağlayan bir peptid hormondur. Kortizol, vücudun stres tepkisi, metabolizma, bağışıklık sistemi ve iltihaplanma süreçlerinde önemli bir rol oynar.

ACTH, hipotalamusun salgıladığı kortikotropin salgılayan hormon (CRH) tarafından düzenlenir. CRH, hipofizin ön lobunu ACTH üretip salgılaması için uyarır. Daha sonra ACTH, kan dolaşımı aracılığıyla adrenal bezlere taşınır ve burada kortizol ve diğer adrenal hormonların üretilmesini tetikler.

Kortizol seviyeleri vücutta yükseldikçe, bu durum hipotalamus ve hipofiz bezinde bir geri bildirim mekanizması başlatır. Bu mekanizma, yüksek kortizol seviyelerinin hipofiz ve hipotalamus tarafından algılanması ve ACTH ve CRH salgılanmasının azaltılmasıyla çalışır. Böylece kortizol üretimi dengelenir.

Adrenokortikotropik hormon seviyelerinin ölçülmesi, adrenal yetmezlik, Cushing sendromu ve diğer adrenal bez hastalıklarının teşhisinde kullanılabilir.

Adrenolökodistrofi (ALD), genetik ve metabolik bir hastalık olan X’e bağlı adrenolökodistrofi (X-ALD) dahil olmak üzere çeşitli bozuklukların genel adıdır. Adrenolökodistrofi, temel olarak sinir sistemi, adrenal bezler ve testislerde hasara neden olan yağ asitlerinin anormal birikimine yol açan genetik bir bozukluktur.

ALD’nin nedeni, peroksizom adı verilen hücresel yapıların normal işlevlerini yerine getirememesidir. Peroksizomlar, vücutta çok uzun zincirli yağ asitlerini (VLCFA) parçalamada önemli bir rol oynar. ALD hastalarında, bu yağ asitlerinin parçalanması işlemi bozulur ve VLCFA’lar hücrelerde, özellikle sinir hücrelerinde ve adrenal bezlerde birikir. Bu birikim, dokuların ve organların hasar görmesine ve işlevlerinin bozulmasına yol açar.

Adrenolökodistrofi, genellikle erkeklerde görülür ve semptomlar, genellikle hastalığın çocukluk çağı ve yetişkin formlarında farklılık gösterir:

1. Çocukluk çağı ALD: Belirtiler genellikle 4 ila 10 yaşları arasında başlar ve hızlı bir şekilde ilerler. Başlangıçta davranış ve konsantrasyon sorunları gibi semptomlar gözlemlenir. Daha sonra hareket ve koordinasyon bozuklukları, konuşma problemleri, kas güçsüzlüğü ve körleşme gibi daha şiddetli semptomlar ortaya çıkar.
2. Yetişkin ALD (adrenomiyelonevropati): Bu formda, belirtiler daha yavaş ilerler ve genellikle 20 ila 30 yaşlarında başlar. Semptomlar arasında kas güçsüzlüğü, denge ve koordinasyon sorunları, üriner ve cinsel işlev bozuklukları, adrenal yetmezlik ve periferal nöropati bulunur.

ALD’nin tedavisi, semptomların yönetilmesine ve hastanın yaşam kalitesinin korunmasına yöneliktir. Şu anda kesin bir tedavi yoktur, ancak kök hücre nakli ve gen terapisi gibi potansiyel tedaviler üzerinde çalışılmaktadır.

Afazi, dil ve konuşma becerilerinde kayıp veya bozulmayı ifade eden bir nörolojik durumdur. Afazi, beyinde dil ve konuşmayı kontrol eden bölgelerde meydana gelen hasar sonucu ortaya çıkar. Bu durum, konuşma, yazma, okuma ve anlama yeteneklerini etkileyebilir ve bireyin iletişim ve sosyal etkileşimlerinde zorluklar yaşamasına neden olabilir.

Afazi genellikle beyin hasarına bağlı olarak ortaya çıkar ve inme, travmatik beyin yaralanmaları, beyin tümörleri, enfeksiyonlar ve dejeneratif beyin hastalıkları gibi çeşitli nedenlerle meydana gelebilir.

Afazi tipleri ve şiddeti, beyindeki hasarın yerine ve büyüklüğüne bağlı olarak değişebilir. Bazı yaygın afazi tipleri şunlardır:

1. Broca afazisi: Bu tip afazi, konuşma üretimiyle ilgili beyin alanlarında hasar meydana geldiğinde ortaya çıkar. Hastalar kısa ve zorlu konuşmalar yaparlar, ancak anlama yetenekleri genellikle etkilenmez.
2. Wernicke afazisi: Bu tip afazi, dilin anlaşılmasıyla ilgili beyin alanlarında hasar meydana geldiğinde ortaya çıkar. Hastalar akıcı ve gramer olarak doğru konuşmalar yaparlar, ancak konuşmaları anlamsız olabilir ve anlama yetenekleri etkilenir.
3. Global afazi: Bu tip afazi, beyinde dil ve konuşmayı kontrol eden geniş alanlarda hasar meydana geldiğinde ortaya çıkar. Hastaların konuşma ve anlama yetenekleri büyük ölçüde etkilenir.

Afazi tedavisi, dil ve konuşma terapisini içerir. Dil ve konuşma terapistleri, hastaların dil becerilerini yeniden kazanmalarına ve günlük yaşamlarında iletişim kurmalarına yardımcı olmak için bireyselleştirilmiş tedavi planları geliştirir. Tedavi süresi ve sonuçları, afazinin şiddetine, altta yatan nedenlere ve bireyin yaşına, motivasyonuna ve tedaviye verdikleri yanıta bağlı olarak değişebilir.

Afaziler, dil gelişimi tamamlandıktan sonra merkezi, fonksiyonel dil bozukluklarıdır.

Söyleneni anlayamama, konuşma dilini kullanamama ya da duyusal yetersizlik. Nedeni travmatik beyin hasarı, beyin tümörleri, beyin atrofisi veya ensefalopati gibi kortikal hasardır.

Dört tür afazi vardır:

1. Motor afazi: Motor afazide konuşmanın anlaşılması kalır, ancak konuşma üretimi bozulur. Bu, etkilenenlerin biranda neredeyse hiç konuşmaması anlamına gelir, çok kısaltılmış cümleler oluşturması (telgraf stili), sesleri veya heceleri karıştırması gibi durumlarla kendini gösterir.

2. Duyusal afazi: Duyusal afazi, akıcı konuşma kabiliyetinde belirgin bir konuşma bozukluğudur. Etkilenen insanlar anlamsız neologizm (kelime oluşumları), kopuk cümle kurma ve cümle bölümlerinin ve ses veya kelime karışıklığı ile konuşma üretiminden muzdariptir.

3. Global afazi: Global afazi, konuşma anlayışı ve konuşma yapımında ciddi bozulma meydana gelmiş en ciddi afazi şeklidir. Etkilenen insanlar çok fazla kelime, hece veya harf karmaşası (paraphras) yaşarlar,

4. Amnestik afazi: Amnestik afaziler, parola ile telafi edilen kelime bulma bozukluklarıdır (örneğin anahtar yerine kapı açıcımı arıyorum gibi cümleler kurarlar.) Ayrıca, hastalar çok sayıda genel ifadeyi kullanma eğilimindedir.

Afazi, beyinde dil işleme yeteneğinden sorumlu bölgelerin hasar görmesi sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Afazi, konuşma, yazma, okuma ve/veya anlama becerilerinde zorluklarla kendini gösterir. Afazi genellikle inme, travmatik beyin yaralanması, beyin tümörleri, enfeksiyonlar veya nörodejeneratif hastalıklar gibi beyin hasarına neden olan olaylar sonucu ortaya çıkar.

Afazi türleri ve şiddeti, beynin hangi bölümünün ve ne kadarının etkilendiğine bağlı olarak değişir. Afazi türleri şunları içerir:

1. Broca afazisi (ekspressif afazi): Bu tür afazi, konuşma ve dil üretimiyle ilgili beynin sol yarıküresindeki Broca bölgesinde hasar nedeniyle oluşur. Broca afazisine sahip bireyler, konuşma üretmekte zorluk çeker ve genellikle kısa ve kopuk cümleler kullanır. Anlama yeteneği, konuşma yeteneğinden daha iyidir.
2. Wernicke afazisi (reseptif afazi): Bu tür afazi, beynin sol yarıküresindeki Wernicke bölgesinde hasar nedeniyle oluşur. Wernicke afazisine sahip bireyler, sözel ve yazılı dilin anlamını kavramakta güçlük çeker, ancak genellikle akıcı bir şekilde konuşabilirler. Konuşma anlamsız veya garip kelimelerle dolu olabilir.
3. Global afazi: Bu afazi türü, Broca ve Wernicke bölgeleri gibi beynin dil işleme ile ilgili geniş alanlarını etkileyen hasar nedeniyle ortaya çıkar. Global afazi, bireyin konuşma ve anlama yeteneğinin büyük ölçüde kaybolmasına yol açar.
4. Anomik afazi: Bu afazi türü, sözcük bulma zorluklarıyla karakterizedir. Bireyler, düşüncelerini ifade etmekte zorlanır ve kelimeleri hatırlayıp kullanmada güçlük çeker.

Afazi tedavisi, genellikle dil ve konuşma terapisi ile gerçekleştirilir. Terapi, afazinin şiddetine, türüne ve bireyin ihtiyaçlarına bağlı olarak özelleştirilir. Tedavi süreci, dil becerilerini yeniden öğrenmeye ve alternatif iletişim yöntemlerine odaklanır. İyileşme hızı ve derecesi, hasarın şiddetine ve kişinin yaşına, motivasyonuna ve tedaviye uyumuna bağlı olarak değişir.

Afferent lifler, sinir sistemi içindeki duyusal nöronlar tarafından taşınan sinyalleri ileten sinir lifleridir. Afferent lifler, vücudun çevresindeki duyusal reseptörlerden (örneğin, derideki dokunma reseptörleri veya kaslardaki gerilme reseptörleri) beyin ve omuriliğe bilgi taşır. Bu bilgi, dokunma, sıcaklık, ağrı, basınç, gerilme ve diğer duyusal uyaranlarla ilgilidir.

Afferent lifler, sinir sisteminin duyusal kısmını oluşturur ve genellikle „duyusal nöronlar“ veya „duyusal lifler“ olarak da adlandırılır. Bunlar, vücudun dış ve iç ortamlarındaki değişikliklere yanıt veren ve bu bilgileri beyin ve omuriliğe ileterek uyaranlara uygun tepkilerin oluşmasına yardımcı olan nöronlardır.

Afferent liflerin zıttı ise efferent liflerdir. Efferent lifler, merkezi sinir sisteminden (beyin ve omurilik) çevreye, kaslara ve bezlere giden motor sinyalleri taşır. Bu lifler, kas hareketlerini kontrol etmeye ve iç organların işlevlerini düzenlemeye yardımcı olur. Afferent ve efferent lifler, sinir sisteminin bilgi akışını yönlendirerek vücudun uyaranlara uygun şekilde tepki vermesini sağlar.

Bunlar, insanların merkezi sinir sistemine giden reseptörlerin (merkezcil, duyu sinirleri) uyarılmasını sağlayan sinir lifleridir. Afferentlerin muadili efferences dir. Bunlar uyarımı ters yönde yaparlar.

Afferent sinirler, vücudun çevresindeki duyusal reseptörlerden merkezi sinir sistemine (beyin ve omurilik) bilgi taşıyan sinir hücreleridir. Bu sinirler, duyusal uyaranları (dokunma, sıcaklık, ağrı, basınç, gerilme vb.) algılayarak, bu bilgileri merkezi sinir sistemine iletmekle görevlidir. Afferent sinirler, vücudun dış ve iç ortamlarındaki değişikliklere yanıt veren ve bu bilgileri beyin ve omuriliğe ileterek uyaranlara uygun tepkilerin oluşmasına yardımcı olan nöronlardır.

Afferent sinirler, sinir sisteminin duyusal kısmını oluşturur ve genellikle „duyusal nöronlar“ olarak da adlandırılır. Afferent sinirlerin zıttı ise efferent sinirlerdir. Efferent sinirler, merkezi sinir sisteminden (beyin ve omurilik) çevreye, kaslara ve bezlere giden motor sinyalleri taşır. Bu sinirler, kas hareketlerini kontrol etmeye ve iç organların işlevlerini düzenlemeye yardımcı olur. Afferent ve efferent sinirler, sinir sisteminin bilgi akışını yönlendirerek vücudun uyaranlara uygun şekilde tepki vermesini sağlar.

Bir afrodizyak (çoğul afrodizyaklar, sıfat afrodizyak), genital organlar üzerinde özellikle tahrik edici ve heyecan verici bir etkiye sahip olan, cinsel istek (libido) ve cinsel zevki arttırılmasına katkı sağlayan bir maddedir.

Afrodizyak terimi, cinsel isteği, libidoyu veya cinsel performansı artırdığı düşünülen maddeler veya gıdalar için kullanılır. Bu terim, Antik Yunan mitolojisinde aşk ve güzellik tanrıçası olan Afrodit’ten türetilmiştir. Afrodizyaklar, bitkisel, hayvansal veya mineral kökenli olabilir ve tarih boyunca insanlar tarafından cinsel isteği artırmak için kullanılmıştır.

Bazı popüler afrodizyaklar şunları içerir:

1. Çikolata: Feniletilamin ve triptofan gibi bileşenler içerir, bu da ruh hali ve libidoyu olumlu yönde etkileyebilir.
2. İstiridye: Çinko açısından zengin olan istiridyeler, testosteron üretimini destekleyerek cinsel isteği artırabilir.
3. Kırmızı şarap: Ölçülü miktarda tüketildiğinde, kırmızı şarap kan akışını artırarak libidoyu etkileyebilir.
4. Ginseng: Bu bitki bazen enerji seviyelerini ve cinsel performansı artırabileceği düşünülen adaptogenik özelliklere sahiptir.

Ancak, afrodizyakların etkinliği konusunda bilimsel kanıtlar sınırlıdır ve bu maddelerin cinsel istek üzerindeki etkisi büyük ölçüde kişisel ve psikolojik faktörlere bağlıdır. Afrodizyakların etkinliği ayrıca, yaş, cinsiyet, sağlık durumu ve genel yaşam tarzı gibi faktörlere de bağlı olabilir.

Bu cinsel dürtüyü azaltmak için yapılan tedavinin teknik terimidir.

Anafrodisiaka remedia, cinsel isteği veya libidoyu azaltmak veya bastırmak amacıyla kullanılan maddeler, ilaçlar veya tedavileri ifade eder. Bu terim, „an-“ ön eki ve „afrodizyak“ kelimelerinin birleşiminden oluşur ve cinsel dürtüyü azaltma eylemine işaret eder. Anafrodisiaka remedia, tıbbi veya psikolojik nedenlerle cinsel dürtülerini düşürmek isteyen veya bu konuda zorluk yaşayan kişiler için kullanılabilir.

Anafrodisiaka remedia’nın bazı örnekleri şunları içerir:

1. Hormonal ilaçlar: Bazı hormonal ilaçlar, özellikle antiandrojenler ve östrojenler, cinsel isteği azaltma etkisine sahip olabilir. Bu ilaçlar, testosteron gibi androjen hormonlarının etkisini engelleyerek veya östrojen seviyelerini artırarak cinsel dürtüyü azaltabilir.
2. Antidepresanlar: Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) gibi bazı antidepresanlar, cinsel isteğin azalmasına yol açan yan etkilere sahip olabilir.
3. Anti-anksiyete ilaçları: Anksiyete bozukluklarını tedavi etmek için kullanılan bazı ilaçlar, özellikle benzodiazepinler, libidoyu olumsuz yönde etkileyebilir.
4. Antipsikotikler: Şizofreni ve bipolar bozukluk gibi psikotik bozuklukların tedavisinde kullanılan antipsikotik ilaçlar, cinsel dürtü üzerinde olumsuz etkilere sahip olabilir.
5. Bitkisel ilaçlar ve takviyeler: Azgın keçi yoncası gibi bazı bitkisel ilaçlar ve takviyeler, cinsel isteği azaltma etkisine sahip olabilir.

Anafrodisiaka remedia kullanmadan önce, bir doktor veya sağlık uzmanıyla konuşmak önemlidir, çünkü bu maddelerin ve tedavilerin cinsel sağlık ve genel sağlık üzerindeki etkileri, kişiden kişiye değişebilir ve bazen istenmeyen yan etkilere neden olabilir.

Cinsel isteği uyarıcı maddeler.

Afrodizyaklar, cinsel isteği, libidoyu veya cinsel performansı artırmak için kullanılan maddeler, gıdalar veya bileşiklerdir. Bu terim, Antik Yunan mitolojisinde aşk ve güzellik tanrıçası olan Afrodit’ten türetilmiştir. Afrodizyaklar, tarih boyunca insanlar tarafından cinsel arzuyu artırmak ve cinsel yaşamlarını zenginleştirmek için kullanılmıştır. Afrodizyaklar bitkisel, hayvansal veya mineral kökenli olabilir ve bazıları doğal gıdalarda bulunurken, diğerleri ekstreler veya takviyeler olarak kullanılabilir.

Bazı yaygın afrodizyak örnekleri şunlardır:

1. Çikolata: Kakao içeren çikolata, feniletilamin ve triptofan gibi maddeler içerir ve bu maddeler, ruh hali ve libidoyu olumlu yönde etkileyebilir.
2. İstiridye: İstiridyeler, testosteron üretimini destekleyen çinko açısından zengindir ve bu da cinsel isteği artırabilir.
3. Kırmızı şarap: Ölçülü miktarda tüketildiğinde, kırmızı şarap kan akışını artırarak ve endotel fonksiyonunu iyileştirerek libidoyu etkileyebilir.
4. Ginseng: Bu bitki, enerji seviyelerini ve cinsel performansı artırmaya yardımcı olabileceği düşünülen adaptogenik özelliklere sahiptir.

Ancak, afrodizyakların etkinliği konusunda bilimsel kanıtlar sınırlıdır ve bu maddelerin cinsel istek üzerindeki etkisi büyük ölçüde kişisel ve psikolojik faktörlere bağlıdır. Afrodizyakların etkinliği ayrıca, yaş, cinsiyet, sağlık durumu ve genel yaşam tarzı gibi faktörlere de bağlı olabilir. Bu nedenle, afrodizyakların cinsel sağlık ve performans üzerindeki etkisi bireysel deneyimlere göre değişebilir.