Afazi, dil ve konuşma becerilerinde kayıp veya bozulmayı ifade eden bir nörolojik durumdur. Afazi, beyinde dil ve konuşmayı kontrol eden bölgelerde meydana gelen hasar sonucu ortaya çıkar. Bu durum, konuşma, yazma, okuma ve anlama yeteneklerini etkileyebilir ve bireyin iletişim ve sosyal etkileşimlerinde zorluklar yaşamasına neden olabilir.
Afazi genellikle beyin hasarına bağlı olarak ortaya çıkar ve inme, travmatik beyin yaralanmaları, beyin tümörleri, enfeksiyonlar ve dejeneratif beyin hastalıkları gibi çeşitli nedenlerle meydana gelebilir.
Afazi tipleri ve şiddeti, beyindeki hasarın yerine ve büyüklüğüne bağlı olarak değişebilir. Bazı yaygın afazi tipleri şunlardır:
- Broca afazisi: Bu tip afazi, konuşma üretimiyle ilgili beyin alanlarında hasar meydana geldiğinde ortaya çıkar. Hastalar kısa ve zorlu konuşmalar yaparlar, ancak anlama yetenekleri genellikle etkilenmez.
- Wernicke afazisi: Bu tip afazi, dilin anlaşılmasıyla ilgili beyin alanlarında hasar meydana geldiğinde ortaya çıkar. Hastalar akıcı ve gramer olarak doğru konuşmalar yaparlar, ancak konuşmaları anlamsız olabilir ve anlama yetenekleri etkilenir.
- Global afazi: Bu tip afazi, beyinde dil ve konuşmayı kontrol eden geniş alanlarda hasar meydana geldiğinde ortaya çıkar. Hastaların konuşma ve anlama yetenekleri büyük ölçüde etkilenir.
Afazi tedavisi, dil ve konuşma terapisini içerir. Dil ve konuşma terapistleri, hastaların dil becerilerini yeniden kazanmalarına ve günlük yaşamlarında iletişim kurmalarına yardımcı olmak için bireyselleştirilmiş tedavi planları geliştirir. Tedavi süresi ve sonuçları, afazinin şiddetine, altta yatan nedenlere ve bireyin yaşına, motivasyonuna ve tedaviye verdikleri yanıta bağlı olarak değişebilir.
Afaziler, dil gelişimi tamamlandıktan sonra merkezi, fonksiyonel dil bozukluklarıdır.
Söyleneni anlayamama, konuşma dilini kullanamama ya da duyusal yetersizlik. Nedeni travmatik beyin hasarı, beyin tümörleri, beyin atrofisi veya ensefalopati gibi kortikal hasardır.
Dört tür afazi vardır:
-
Motor afazi: Motor afazide konuşmanın anlaşılması kalır, ancak konuşma üretimi bozulur. Bu, etkilenenlerin biranda neredeyse hiç konuşmaması anlamına gelir, çok kısaltılmış cümleler oluşturması (telgraf stili), sesleri veya heceleri karıştırması gibi durumlarla kendini gösterir.
-
Duyusal afazi: Duyusal afazi, akıcı konuşma kabiliyetinde belirgin bir konuşma bozukluğudur. Etkilenen insanlar anlamsız neologizm (kelime oluşumları), kopuk cümle kurma ve cümle bölümlerinin ve ses veya kelime karışıklığı ile konuşma üretiminden muzdariptir.
-
Global afazi: Global afazi, konuşma anlayışı ve konuşma yapımında ciddi bozulma meydana gelmiş en ciddi afazi şeklidir. Etkilenen insanlar çok fazla kelime, hece veya harf karmaşası (paraphras) yaşarlar,
-
Amnestik afazi: Amnestik afaziler, parola ile telafi edilen kelime bulma bozukluklarıdır (örneğin anahtar yerine kapı açıcımı arıyorum gibi cümleler kurarlar.) Ayrıca, hastalar çok sayıda genel ifadeyi kullanma eğilimindedir.
Afazi, beyinde dil işleme yeteneğinden sorumlu bölgelerin hasar görmesi sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Afazi, konuşma, yazma, okuma ve/veya anlama becerilerinde zorluklarla kendini gösterir. Afazi genellikle inme, travmatik beyin yaralanması, beyin tümörleri, enfeksiyonlar veya nörodejeneratif hastalıklar gibi beyin hasarına neden olan olaylar sonucu ortaya çıkar.
Afazi türleri ve şiddeti, beynin hangi bölümünün ve ne kadarının etkilendiğine bağlı olarak değişir. Afazi türleri şunları içerir:
- Broca afazisi (ekspressif afazi): Bu tür afazi, konuşma ve dil üretimiyle ilgili beynin sol yarıküresindeki Broca bölgesinde hasar nedeniyle oluşur. Broca afazisine sahip bireyler, konuşma üretmekte zorluk çeker ve genellikle kısa ve kopuk cümleler kullanır. Anlama yeteneği, konuşma yeteneğinden daha iyidir.
- Wernicke afazisi (reseptif afazi): Bu tür afazi, beynin sol yarıküresindeki Wernicke bölgesinde hasar nedeniyle oluşur. Wernicke afazisine sahip bireyler, sözel ve yazılı dilin anlamını kavramakta güçlük çeker, ancak genellikle akıcı bir şekilde konuşabilirler. Konuşma anlamsız veya garip kelimelerle dolu olabilir.
- Global afazi: Bu afazi türü, Broca ve Wernicke bölgeleri gibi beynin dil işleme ile ilgili geniş alanlarını etkileyen hasar nedeniyle ortaya çıkar. Global afazi, bireyin konuşma ve anlama yeteneğinin büyük ölçüde kaybolmasına yol açar.
- Anomik afazi: Bu afazi türü, sözcük bulma zorluklarıyla karakterizedir. Bireyler, düşüncelerini ifade etmekte zorlanır ve kelimeleri hatırlayıp kullanmada güçlük çeker.
Afazi tedavisi, genellikle dil ve konuşma terapisi ile gerçekleştirilir. Terapi, afazinin şiddetine, türüne ve bireyin ihtiyaçlarına bağlı olarak özelleştirilir. Tedavi süreci, dil becerilerini yeniden öğrenmeye ve alternatif iletişim yöntemlerine odaklanır. İyileşme hızı ve derecesi, hasarın şiddetine ve kişinin yaşına, motivasyonuna ve tedaviye uyumuna bağlı olarak değişir.
