Bir deney veya araştırmada, bağımsız değişkenler deneycinin kontrol ettiği ve bu değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisini ölçmek için manipüle ettiği değişkenlerdir.
Örneğin, bir bilim insanının bitki büyümesini etkileyen farklı gübre türlerini incelediği bir deney düşünün. Bu durumda, gübre türü bağımsız değişken olurken, bitki büyümesi bağımsız değişkenin etkisi altında olan bağımlı değişken olur.
Bağımsız değişkenlerin seçimi, bir deneyin veya araştırmanın tasarımında kritik bir rol oynar ve deneyin sonuçları üzerinde doğrudan etkisi vardır.
„Bağıntı“, matematikte, iki veya daha fazla şey arasında belirli bir ilişki veya bağlantıyı ifade eder. Genellikle iki set arasındaki ilişkiyi tanımlar ve bu ilişki genellikle bir fonksiyon, denklem, ya da kural ile tanımlanır.
Örneğin, bir insanın yaşını ve boyunu düşünün. Genellikle bir insanın yaşının arttıkça boyunun da arttığı görülür. Burada yaş ve boy arasında bir bağıntı vardır.
Bu terim ayrıca genellikle istatistiksel analizlerde kullanılır. İki değişken arasında bir korelasyon (ilişki) olduğunda, bu değişkenler arasında bir bağıntı olduğunu söyleyebiliriz. Örneğin, bir kişinin geliri ile eğitim seviyesi arasında genellikle bir bağıntı bulunur. Bu, daha yüksek bir eğitim seviyesine sahip olan kişilerin genellikle daha yüksek bir gelire sahip olma eğiliminde olmaları anlamına gelir.
„Bağırsak hastalığı“ terimi, bağırsaklarda bir dizi sorunu içerir. Bu, genellikle sindirim sistemi rahatsızlıklarını tanımlar ve geniş bir hastalık yelpazesini kapsar. İşte bazı örnekler:
- İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS): Bu, bağırsakların normal işleyişini bozan kronik bir durumdur. Belirtileri arasında karın ağrısı, gaz, şişkinlik, kabızlık ve ishal bulunur.
- İnflamatuar Bağırsak Hastalığı (IBD): Bu terim, özellikle Crohn hastalığı ve ülseratif kolit olmak üzere bir grup kronik inflamatuar durumu tanımlar. Bu durumlar genellikle ağrı, ishal, kilo kaybı ve halsizliğe neden olur.
- Kolon Kanseri: Bu, kalın bağırsağın (kolon) kanseridir ve genellikle 50 yaş üstü kişilerde görülür.
- Divertikülit: Bu, kalın bağırsağın (kolon) duvarında küçük çıkıntılar veya keseler oluştuğunda meydana gelir. Bu keseler iltihaplandığında divertikülit oluşur.
- Gastroenterit: Bu, mide ve bağırsakların iltihaplanmasıdır ve genellikle viral bir enfeksiyon nedeniyle oluşur.
Bu hastalıkların her biri belirli belirtilere ve tedavi yöntemlerine sahiptir. Herhangi bir sindirim sistemi rahatsızlığı belirtisi yaşayan bir kişi, bir sağlık profesyoneli ile görüşmelidir.
Bağışıklık, vücudun hastalıklara karşı savunma mekanizmasını tanımlar. İmmün sistem olarak da bilinir ve vücudu dışarıdan gelen patojenlere (bakteri, virüs, parazit, mantarlar vb.) karşı korur. Bu sistemin düzgün çalışması, insanların hastalıklardan korunmasını ve genel sağlık durumlarının korunmasını sağlar.
Bağışıklık sistemi genel olarak iki bölüme ayrılır:
- Doğuştan Gelen (İnnate) Bağışıklık: Bu, vücudun genel savunma mekanizmalarını içerir ve hızlı bir yanıt sağlar. Bu, önceden belirlenmiş bir yanıt olup spesifik bir patojene karşı olmaz. Cilt, mukus, öksürme ve hapşırma, tükürük ve mide asidi gibi mekanizmalar bu kategoride yer alır.
- Kazanılmış (Adaptive) Bağışıklık: Bu, daha özelleşmiş bir yanıt olup belirli bir patojene karşıdır. Bu sistem, bir patojenle ilk karşılaşmasından sonra onu „hatırlar“ ve bu patojenle tekrar karşılaştığında daha hızlı ve daha etkili bir yanıt verir. Antikorlar ve aşılar, kazanılmış bağışıklık kategorisine girer.
Bağışıklık sistemi, sağlık ve hastalıkla ilişkili birçok alanda önemli bir rol oynar. Bu, enfeksiyonlardan korunma ve kanserle savaşma yeteneğini içerir, ancak aynı zamanda alerjiler ve otoimmün hastalıklar gibi durumlarla da ilişkilidir, burada bağışıklık sistemi kendi vücut hücrelerine saldırır.
Bağışıklık savunması, vücudun hastalıklara karşı kendini savunma mekanizmalarını ifade eder. Bu savunma, vücutta yaşamı tehdit edebilecek yabancı organizmaları ve maddeleri tanıma ve yok etme yeteneği anlamına gelir.
Bağışıklık savunması genellikle iki ana kategoriye ayrılır:
- Doğal Bağışıklık (İnnate Immunity): Bu, vücudun doğuştan gelen ve her tür patojene karşı genel bir savunma sunan bağışıklık yanıtıdır. Bu bağışıklık türü, bireyin yaşamının başlangıcında aktiftir ve hızlı bir yanıt sağlar. Cilt, mukus zarları, mide asidi, enflamatuar yanıt ve doğal öldürücü hücreler gibi faktörler doğal bağışıklığın bir parçasıdır.
- Kazanılmış Bağışıklık (Adaptive Immunity): Bu, vücudun belirli patojenlere karşı özelleşmiş bir yanıt geliştirdiği bağışıklık türüdür. Bu yanıt genellikle daha yavaş gelişir ancak daha uzun süreli koruma sağlar. Kazanılmış bağışıklık, antikor üretimi ve hafıza hücreleri oluşturma yeteneği gibi mekanizmalara dayanır.
Bağışıklık savunması, insanların çeşitli hastalıklardan, özellikle enfeksiyonlardan korunmalarını sağlar. Ayrıca, bağışıklık savunması aşılar aracılığıyla güçlendirilebilir, böylece vücut daha önce karşılaşmadığı patojenlere karşı koruma geliştirebilir.
„Bağışıklık yetmezlik sendromu“, vücudun hastalıklara karşı doğal savunma mekanizmasının yetersiz olduğu bir durumu ifade eder. Bu durum, bireyin enfeksiyonlara ve hastalıklara daha duyarlı hale gelmesine neden olabilir.
En bilinen örneği, İnsan İmmün Yetmezlik Virüsü (HIV) tarafından neden olunan Edinilmiş İmmün Yetmezlik Sendromu (AIDS)’dir. HIV, vücudun bağışıklık sistemini zayıflatır ve sonuçta AIDS’e yol açar. AIDS olan bir kişi, normalde sağlıklı bir bağışıklık sistemine sahip bir kişiye zarar vermeyecek bir dizi enfeksiyon ve hastalığa karşı savunmasız hale gelir.
Bağışıklık yetmezlik sendromları, başka nedenlerle de ortaya çıkabilir, örneğin genetik rahatsızlıklar, bazı türden kanserler veya belirli ilaçların kullanımı sonucunda. Bu durumlar genellikle belirli türdeki bağışıklık hücrelerinin işlev görmemesi veya eksik olmasıyla sonuçlanır.
„Bağlanma eksikliği“, genellikle çocukluk döneminde güvenli ve düzenli bir bakım sağlayan bir bakıcıya karşı güçlü bir duygusal bağın oluşmaması durumunu ifade eder. Bu durum genellikle, çocuğun bakım verenin mevcudiyeti ve duygusal ihtiyaçlarına karşılık verme yeteneğine güvenememesi sonucunda ortaya çıkar.
Bu durum, çocukta bir dizi olumsuz sonuca yol açabilir, örneğin sosyal ve duygusal gelişimde gecikmeler, özgüven eksikliği, stresle başa çıkma yeteneklerinde zorluklar ve diğer insanlarla sağlıklı ilişkiler kurma yeteneğinde zorluklar gibi.
Bağlanma eksikliği, özellikle bakım verenin sürekli değiştiği durumlarda (örneğin, sürekli olarak farklı bakıcıların olduğu bir yetimhane ortamında) veya bakım verenin duygusal olarak ulaşılamaz veya tahmin edilemez olduğu durumlarda daha yaygın olabilir. Bu durum, çocuğun güvende hissetme ve dünyayı anlamlı ve yönetilebilir bir yer olarak görmesine yardımcı olan güçlü bir bağlanma duygusunun gelişmesini engeller.
„Bağlanma korkusu“, genellikle romantik ilişkilerde yakınlık ve bağlılık hissetme konusunda sürekli endişe veya çekince yaşama durumunu ifade eder. Bu, genellikle kişinin aşırı bağımsızlık ihtiyacı, bağlılıkla ilgili korkular veya bir ilişkinin sona ermesi durumunda acı çekme korkusu şeklinde ortaya çıkar.
Bağlanma korkusu, genellikle kişinin geçmiş ilişki deneyimlerinden, çocuklukta yaşadığı travmatik olaylardan veya ebeveynleriyle olan ilişkisinden kaynaklanır. Bu korku, kişinin duygusal yakınlığı kabul etmekte zorlanmasına, ilişkilerde sürekli bir mesafe hissetmesine ve genellikle ilişkilerin daha ciddi veya daha derin bir seviyeye ulaşmasını önlemesine neden olabilir.
Bağlanma korkusu, genellikle terapi veya danışmanlık yoluyla ele alınır. Bu süreç, kişinin korkularını ve endişelerini anlamasına, güvende ve desteklenmiş hissetmesine ve daha sağlıklı ve daha tatmin edici ilişkiler kurmasına yardımcı olabilir.
Bağlanma teorisi, psikolog John Bowlby tarafından 1950’lerde geliştirilen bir psikolojik, evrimsel ve etolojik teoridir. Bu teori, çocukların ve yetişkinlerin yakın ilişkilerindeki davranışları açıklar.
Bağlanma teorisine göre, çocuklar ve yetişkinler, kendilerini güvende hissetmek ve stresle başa çıkmak için önemli bir kişiye (bir bağlanma figürüne) bağlanma ihtiyacı duyarlar. Çocuklar için bu genellikle ana baba veya bir bakıcıdır. Bu bağlanma figürü, çocuğa güvenli bir üs sağlar ve çocuğun dünyayı keşfetmesi için güvenli bir platform oluşturur.
Bowlby, çocukların farklı bağlanma stilleri geliştirebileceğini öne sürdü. Güvenli bağlanma stili, çocuğun bakıcıya güvenebileceği ve ona dönebileceği bir his verir. Kaygılı bağlanma stili, çocuğun bakıcının her zaman orada olmayacağı konusunda endişeli olduğu anlamına gelir. Kaçınan bağlanma stili, çocuğun bakıcıya güvenmekte zorlandığı anlamına gelir.
Bu bağlanma stilleri yetişkinliğe kadar devam eder ve yetişkin ilişkilerinde de rol oynar. Örneğin, güvenli bir şekilde bağlanan yetişkinler genellikle güvenilir ve karşılıklı tatmin edici ilişkiler kurarken, kaygılı veya kaçınan bağlanma stilleri olan yetişkinler genellikle ilişkilerde zorluk yaşarlar.
Bağlanma teorisi, çocuk gelişimi, ebeveynlik, romantik ilişkiler ve psikoterapi alanlarında birçok uygulamaya sahiptir.
„Bağlantı Eksikliği Hipotezi“ özgül bir terim olup, belirli bir psikolojik teoriyi veya modeli ifade etmeye hizmet eder. Ancak, bu terimin doğru ve geniş kabul gören bir tanımı, özellikle de psikolojik literatürde, bilgim dahilinde değil.
Bazı sosyal bilimlerdeki genel fikirler bağlantıların veya sosyal bağların eksikliğinin bireyler üzerinde olumsuz etkileri olabileceği yönündedir. Bu durum, örneğin sosyal izolasyonun psikolojik sağlık üzerinde olumsuz etkileri, bağlantı eksikliğinin depresyon ve anksiyete ile ilişkili olduğu gibi konuları içerebilir.
Yine de, belirli bir „Bağlantı Eksikliği Hipotezi“ hakkında daha fazla bilgi almak için, bu terimi kullanan belirli bir çalışmayı veya teoriyi belirtmeniz yararlı olacaktır. Bu, daha doğru ve kapsamlı bir yanıt sağlamamıza yardımcı olur.
